
Teodor Marchlewski w Wikipedii
Teodor Marchlewski (ur. 12 lipca 1899, zm. 27 stycznia 1962) – biolog genetyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1948–1956 rektor tej uczelni. Jego ojcem był Leon Marchlewski, bratem Marceli Marchlewski, a stryjem Julian Marchlewski.
———–
Patron szkoły profesor Teodor Marchlewski ( zespół Szkół w Trzcinicy)
Teodor Edward Józef Marchlewski urodził się 12 lipca 1899 roku w Manchesterze (Wielka Brytania), a zmarł 27 stycznia 1962 roku w Krakowie.
Po ukończeniu w 1919 roku szkoły w Krakowie rozpoczął Teodor Marchlewski studia na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Filozoficznym oraz Studium Rolnym. Stopień doktora filozofii uzyskał w 1922 roku. Dzięki uzyskanym stypendiom wyjechał na dalsze studia na Uniwersytecie w Edynburgu, w Utrechcie i w Kopenhadze. Po powrocie do kraju został asystentem w Katedrze Hodowli Zwierząt na Wydziale Rolniczym UJ, gdzie w 1927 roku habilitował się, a już w 1934 roku uzyskał tytuł profesora. Dziekanem Wydziału Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego został wybrany na lata 1938/1939 i 1939/1940.
W 1927 roku ożenił się z Ewą Kępianką, chemiczką, asystentką w Zakładzie Chemii Lekarskiej UJ. Miał jedną córkę – Annę, która podzieliła zainteresowania przyrodnicze Ojca i obecnie jest profesorem na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W sierpniu 1939 roku uczestniczył w VII Kongresie Genetyki w Edynburgu i – pomimo obywatelstwa brytyjskiego – z końcem sierpnia 1939 roku wrócił do Polski, uważając, że w chwili zagrożenia jego miejsce jest w kraju. Aresztowany wraz z innymi profesorami Uniwersytetu Jagielońskiego przez gestapo w listopadzie 1939 roku i wywieziony do Sachsenhausen-Oranienburg, wrócił po kilku miesiącach ze zrujnowanym zdrowiem do tego stopnia, że do końca życia był częściowo sparaliżowany.
Pomimo ograniczonej ruchliwości, natychmiast po opuszczeniu przez Niemców Krakowa, włączył się aktywnie w organizację badań i dydaktyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Równocześnie rozpoczynął organizację Instytutu Zootechniki, w którym od momentu jego powstania (rok 1950) aż do 1957 roku pełnił funkcję dyrektora. Pomysł stworzenia niezależnej jednostki poświeconej badaniom biologii i hodowli zwierząt gospodarskich powstał podczas pobytu w Anglii, gdzie tego typu placówki stanowiły pomost pomiędzy pracą badawczą a praktyką.
Po przekształceniu Wydziału Rolniczego w Wyższą Szkołę Rolniczą Marchlewski pozostał na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UJ kierując do końca życia Zakładem Genetyki i Ewolucjonizmu. Przez cały czas służył macierzystej uczelni: w 1947 roku został wybrany prorektorem a następnie przez 8 lat akademickich (1948 – 1956) pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego….Pomimo pozycji jaką zajmował w społeczności akademickiej z racji pełnionych funkcji był człowiekiem bardzo bezpośrednim, jego poczucie humoru ułatwiało mu kontakt z młodzieżą, której nie tylko przekazywał wiedzę, ale starał się pomóc w trudnych życiowych sytuacjach.
Profesor Marchlewski był czynnym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1949 – 1952, a do 1952 roku członkiem Polskiej Akademii Nauk. Jego wrodzony entuzjazm i chęć dzielenia się wiedzą spowodowały, że pomimo choroby działał w licznych towarzystwach naukowych. Był członkiem honorowym Związku Hodowców Drobnego Inwentarza, sędzią i wieloletnim przewodniczącym Rady Naukowej Związku Kynologicznego w Krakowie, prezesem Krakowskiego Klubu Konnej Jazdy. Aktywność profesora Marchlewskiego znalazła uznanie w formie najwyższych odznaczeń przyznanych przez te stowarzyszenia; były one dla niego równie cenne, jak uznanie ze strony władz państwowych.
———–
Jarosław Szarek – Ośrodki życia intelektualnego krakowskiej opozycji 1945-1989
W 1949 roku w 70. rocznicę urodzin Józefa Stalina, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Teodor Marchlewski wysłał jubilatowi list, w którym podkreślał “w miejsce tez dotychczasowej burżuazyjnej nauki, głoszącej apolityczność i obiektywizm, a w istocie swej wrogiej ludowi i postępowi, powstaje w naszym kraju i zdążających do socjalizmu demokracjach ludowych nauka nowa – nauka związana z ludem i będąca wyrazem myśli i dążeń klasy robotniczej.”
55 lat temu zmarł Stalin
Wprost, 2008-03-04
Z kolei w „Trybunie Ludu” rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Teodor Marchlewski stwierdzał: „Geniusz Stalina opromieniał naukę, uskrzydlił ją, wytyczył jej nowe szlaki rozwoju. Nieoceniony jest wkład towarzysza Stalina w rozwój ekonomii, językoznawstwa, biologii, fizjologii, fizyki i innych dziedzin nauki. Wnikliwe studiowanie Jego dzieł pomoże nauce w rozwiązaniu trudnych problemów”.
———————-
Burzliwe dzieje gruszek na wierzbie
Gazeta Wyborcza – 01/08/1998
Teorie Łysenki próbowali w Krakowie propagować, z marnym zresztą skutkiem, Stanisław Skowron i bardzo dobry przedwojenny genetyk Teodor Marchlewski, rektor UJ, bratanek wielkiego biochemika Leona Marchlewskiego, a także rewolucjonisty Juliana.
———
Stopka K., Banach A.K, Dybiec J., 2002 – Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego

Filed under: Nauka w PRL, Ośrodek krakowski | Tagged: genetyk, rektor UJ, stalinizm, Teodor Marchlewski, łysenkizm | 7 Komentarzy »