Henryk Elzenberg – filozof, nauczyciel Herberta, okresowo – przez władze komunistyczne – zawieszony w prawach wykładowcy

 

Henryk Elzenberg – polski aksjolog, estetyk, etyk i krytyk literacki.

 serwis internetowy poświecony Henrykowi Elzenbergowi  http://www.elzenberg.info/

1939-1945 – W okresie wojennym doświadcza kolejno następujących po sobie okupacji Wileńszczyzny – bolszewickiej, litewskiej , ponownie bolszewickiej, niemieckiej i znów bolszewickiej. Bierze udział w tajnym nauczaniu i życiu naukowym. Podejmuje się dorywczych prac pozwalających na przeżycie.

1945 – Opuszcza Wilno i udaje się do Lublina, zabierając ze sobą rękopisy swoich prac.

1945-1946 – Wykłada na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w charakterze zastępcy profesora. W roku 1945 ma zajęcia również na Uniwersytecie Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie.

1945 – Nominacja na profesora zwyczajnego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

1946-1950 – Wykłady na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

1948 – Uczestniczy w X Międzynarodowym Kongresie Filozofów w Amsterdamie.

1948-1954 – Pełni funkcję Prezesa Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego w Toruniu.

1950-1956 – Zawieszenie z przyczyn politycznych w prawach wykładowcy (płatne urlopowanie).

1951 – Uczestniczy w I Kongresie Kultury Polskiej.

1953 – Uczestniczy w XI Międzynarodowym Kongresie Filozofów w Brukseli.

1956-1961 – Wznowienie pracy dydaktycznej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

1957 – Bierze udział w Międzynarodowym Kongresie Filozofów w Warszawie.

1961 – Przechodzi na emeryturę.

1963 – Ukazuje się dziennik filozoficzny Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu.

1966 – Opublikowane zostają dwa zbiory prac: Wartość i człowiek. Rozprawy z humanistyki i filozofii oraz Próby kontaktu. Eseje i studia krytyczne.

1967 – Henryk Elzenberg umiera w Warszawie po ciężkiej chorobie.

♣

Henryk Elzenberg (filozof) w Wikipedii 

Okres okupacji spędził w Wilnie, nauczając w ramach tajnych kompletów i biorąc udział w tajnych posiedzeniach Wileńskiego Towarzystwa Filozoficznego. Utrzymywał się z prac dorywczych, był np. stróżem nocnym w zakładzie stolarskim.

10 stycznia 1945 wystawiono Elzenbergowi kartę ewakuacyjną, 20 marca uzyskał od władz radzieckich zezwolenie na wywóz biblioteki naukowej. Opuścił Wilno wraz z ową biblioteką dnia 25 marca 1945 roku. Pół roku spędził w Lublinie, wykładając literaturę francuską na KUL, po czym jesienią tegoż roku przeniósł się na stałe do Torunia.

W październiku 1945 uzyskał tymczasową, a w kwietniu 1946 stałą nominację na profesora zwyczajnego w II Katedrze Filozofii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Prowadził wykłady i seminaria z aksjologii i historii filozofii aż do roku 1950, w którym został przez komunistyczne władze odsunięty od zajęć dydaktycznych za „niepoprawny idealizm”.

Na Uniwersytet wrócił w październiku roku 1957 jako kierownik Katedry Filozofii. W roku 1960, w wieku 74 lat, przeszedł na emeryturę. Dalej aktywnie pracował naukowo, aż do zachorowania na raka szpiku kostnego w roku 1965. Zmarł 6 kwietnia 1967 roku, pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

♠

Konteksty – Henryk Elzenberg

ZBIGNIEW HERBERT – PRÓBA PORTRETU 

strona http://www.zbigniew-herbert.com/

Jednym z ludzi, którzy na Zbigniewa Herberta mieli przemożny wpływ, był jego nauczyciel Henryk Elzenberg. Żyjący w latach 1887-1967 filozof zajmował się głównie etyką i estetyką, w tym szczególnie aksjologią, czyli teorią wartości. Zamieszczone poniżej zapiski z dnia 10.07.1960 pochodzą z Kłopotów z istnieniem Elzenberga. W tekście Czytanie Tukidydesa. Wokół wiersza „Dlaczego klasycy” (Dlaczego Herbert – wiersze i komentarze – Łódź 1992) Jacek Brzozowski uznał ten właśnie fragment jako swego rodzaju bazę demitologizacyjnej postawy Herbertowskiego Napisu.

Wiele o osobistym stosunku poety do Henryka Elzenberga mówi następujący wiersz Herberta pochodzący z tomiku Rovigo:

Do Henryka Elzenberga w stulecie Jego urodzin

Kim stałbym się gdybym Cię nie spotkał – mój Mistrzu Henryku
Do którego po raz pierwszy zwracam się po imieniu
Z pietyzmem czcią jaka należy się – Wysokim Cieniom

Byłbym do końca życia śmiesznym chłopcem
Który szuka
Zdyszanym małomównym zawstydzonym własnym istnieniem
Chłopcem który nie wie

Żyliśmy w czasach które zaiste były opowieścią idioty
Pełną hałasu i zbrodni
Twoja surowa łagodność delikatna siła
Uczyły jak mam trwać w świecie niby myślący kamień
Cierpliwy obojętny i czuły zarazem

Krążyli wokół Ciebie sofiści i ci którzy myślą młotem
Dialektyczni szalbierze wynawcy nicości – patrzyłeś na nich
Przez lekko załzawione okulary
Wzrokiem który wybacza i nie powinien wybaczyć

Przez całe życie nie mogłem wydobyć z siebie słowa dziękczynienia
Jeszcze na łożu śmierci – tak mi mówiono – czekałeś na głos ucznia
Którego w mieście sztucznych świateł nad Sekwaną
Dobijały okrutne niańki

Ale Prawo Tablice Zakon – trwa

Niech pochwaleni będą Twoi przodkowie
I ci nieliczni którzy Ciebie kochali

Niech pochwalone będą Twoje księgi
Szczupłe
Promieniste
Trwalsze od spiżu

Niech pochwalona będzie Twoja kołyska

♣ Cytaty – http://www.cytaty.info/autor/henrykelzenberg/1 

Wartość walki nie tkwi w szansach zwycięstwa sprawy, w imię której się ją podjęło, ale w wartościach tej sprawy.— Henryk Elzenberg