
Dokumenty władz PRL z okresu stanu wojennego
na odcinku akademickim
Z: Stan wojenny w dokumentach władz PRL (1980-1983), wybór, wstęp i oprac. Bogusław Kopka, Grzegorz Majchrzak, (seria „Dokumenty”, t. 6) IPN
SaII-6320/15/82
„Działania Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki w związku z sytuacją społeczno-polityczną w szkołach wyższychb
Wraz z wprowadzeniem stanu wojennego podjęto szereg działań, zmierza jących do zapewnienia prawidłowego rytmu pracy szkół wyższych, Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki przygotowało odpowiednie akt> normatywne, regulujące organizację i przebieg studiów, przepisy porządkowe, zasady realizacji naukowych kontaktów międzynarodowych i inne. Wznowienie zajęć dydaktycznych poprzedzone było szczegółową analizą stanu przygotowań, mających zagwarantować odpowiednią atmosferę społeczno-polityczną oraz porządek i dyscyplinę studiów. Wznowienie tych zajęć następowało każdorazowo po wyrażeniu stanowiska przez wojewódzkie komitety obrony.
Pierwszy okres po rozpoczęciu działalności dydaktyczno-wychowaw-czej charakteryzował się zewnętrznie objawioną dyscypliną i pozornym spokojem. Według posiadanych informacji wewnątrz uczelni zachodziły jednak procesy narastania atmosfery opozycji wobec poczynań władz, podkreślanie antydemokratycznego ich postępowania, szczególnie w wypadku dokonywania zmiany władz akademickich (ogółem odwołanych zostało 14 rektorów, 25 prorektorów i 8 dziekanów)’, rozprzestrzeniania informacji o mających rzekomo nastąpić restrykcjach wobec kadry i studentów za działalność w okresie przed 13 grudnia 1982 r; służyło to utrzymywaniu napiętej sytuacji w środowisku akademickim, przygotowaniu gruntu dla ewentualnego wykorzystania tego środowiska w planowanych przedsięwzięciach opozycji politycznej w kraju.
———-
a~a Wpisane odręcznie,
b W lewym górnym rogu adnotacja Tow. dyr. (nazwisko nieczytelne) do wiadomości •dwoma nieczytelnymi podpisami odręcznymi i datą 29 XI [19J82.
‚ Głośnym echem odbiło się zwłaszcza usunięcie (7 kwietnia 1982 r.) ze stanowiska ektora Uniwersytetu Warszawskiego prof. Henryka Samsonowicza.
Przeciwdziałając tym zjawiskom, resort zmierzał głównie w trzech kierunkach:
1) usunięcia niektórych obiektywnych przyczyn napięć w środowisku akademickim (ustawa o szkolnictwie wyższym, system płac pracowników uczelni, zapewnienie środków finansowych niezbędnych dla prowadzenia badań naukowych),
2) zapewnienia warunków dla poszanowania porządku i dyscypliny w szkołach wyższych (zmiany na stanowiskach rektorów, prorektorów i dziekanów, regulamin działań organizacji studenckich, zasady zaliczania sesji egzaminacyjnych),
3) nawiązania bliskich kontaktów ze szkołami wyższymi, w ten sposób zwiększenie oddziaływania na władze akademickie i pracowników (wyjazdy do uczelni, narady rektorów, prorektorów, kierownictw instytutów nauk spo-łeczno-politycznych, zespołów dydaktyczno-wychowawczych).
Działania te -jak wykazały ostatnie wydarzenia – okazały się niewystarczające. Były one neutralizowane przez brak zrozumienia i zaangażowania większości kadry naukowej, przyjmowanie biernej postawy bądź utwierdzanie się w przekonaniu o szczególnej roli (a tym samym nietykalności) środowiska akademickiego.
Niektóre działania władz, zmierzające do realizacji idei porozumienia społecznego, były w tym środowisku często odczytywane jako wyraz słabości (brak poważniejszych sankcji po 13 grudnia i niektóre liberalne kary za wykroczenia przeciw przepisom stanu wojennego, mało operatywna działalność komisji dyscyplinarnych dla studentów).
Doświadczenia minionych 5 miesięcy, a w szczególności wypadki ostatnich dni, wskazują na konieczność stosowania jednolitych i bardziej zdecydowanych działań wobec pracowników i studentów szkół wyższych, którzy lekceważą stan wojenny i jego postanowienia, a także wykazali swą wrogą postawę.
Działania te powinny mieć zarówno doraźny (związany z aktualną sytuacją), jak i długofalowy charakter, i działania o charakterze doraźnym:
l. W trybie pilnym została zwołana narada prorektorów ds. dydaktyczno-wychowawczych szkół wyższych w dniu 6 maja br., na której wydano zalecenia:
relegowania z uczelni – w trybie art. 70 ustawy o szkolnictwie wyższym (z 1958 r.)2 — wszystkich studentów ukaranych bądź internowanych w konsekwencji ostatnich zajść;
Zob. DzU 1958, nr 68, póz. 336.
======
dokonania oceny postaw kadry naukowej w okresie ostatnich zajść: dydaktycznych i sprawowania funkcji dydaktyczno-wychowawczych (opiekunowie grup) lat studiów, domów studenckich, wicedyrektorzy instytutów, prodziekani włącznie;
pełnego przywrócenia metod działania dyscyplinarno-porządkowe-go, stosowanych bezpośrednio po wznowieniu zajęć dydaktycznych w styczniu [i] lutym br. (dyżury kadry, kontrola wejść do uczelni i do domów studenckich, rygorystyczne sankcje za nieusprawiedliwione nieobecności na zajęciach stosowane zarówno wobec kadry, jak studentów);
– odbycia spotkań funkcyjnej kadry naukowej (przy wykorzystaniu części kadry o wysokim autorytecie naukowym) z grupami studentów dla przypomnienia obowiązujących przepisów, uświadomienia powagi sytuacji i konsekwencji niewłaściwych zachowań;
zaplanowania dodatkowych zajęć dydaktyczno-wychowawczych jak np. repetytoria, sprawdziany, kolokwia, na 12 i 13 V br. z zaleceniem przestrzegania ścisłej kontroli obecności studentów. Sprawozdania z wykonania tych poleceń przedstawią na kolejnej naradzie rektorzy szkół wyższych w dniu 14 maja br.
2. Podjęcie decyzji o pilnych zmianach niektórych władz uczelni (w trakcie uzgodnień z władzami terenowymi w Lublinie, Toruniu, Krakowie).
3. Ustalenie bezpośredniego nadzoru kadry kierowniczej MNSWiT nad poszczególnymi ośrodkami akademickimi i dokonanie natychmiastowych kontroli dyscypliny oraz porządku w uczelniach.
4. Zobowiązanie przewodniczącego rady naczelnej SZSP do oceny działalności uczelnianych ogniw tej organizacji w okresie ostatnich zajść i wyciągnięcie odpowiednich wniosków statutowych. Dwa przypadki nieskuteczności wyżej wymienionych działań [dadzą] niezbędne upoważnienie ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki do podejmowania decyzji o zamykaniu poszczególnych wydziałów szkół wyższych, a w przypadkach koniecznych – całych uczelni.
1.1. Działania o charakterze długofalowym:
1. Przeprowadzenie przeglądu wszystkich pracowników szkół wyższych, ocena kadry kierowniczej (rektorów i prorektorów) dokonana będzie przez komisję ministerstwa z udziałem przedstawicieli WKO.
Ocena dziekanów i prodziekanów dokonana zostanie przez komisje uczelniane z udziałem przedstawicieli WKO i ministerstwa. Ocena pozostałych pracowników przeprowadzona będzie przez odpowiednie komisje, z zachowaniem zasad hierarchii służbowej. Przeprowadzenie ocen musi być zakończone do dnia 25 VI 1982 r.
2. Dokonanie – w wyniku przeglądu – dalszych zmian kadry kierowniczej uczelni (rektorzy, prorektorzy, dziekani) dla zapewnienia obsady kierownictw, gwarantującej pełną realizację polityki władz i skuteczności ich działań. Termin zakończenia 15 VIII 1982 r.
3. Dokonanie – pod kierownictwem uczelnianych organizacji partyjnych – oceny kadry sprawującej funkcje wychowawcze (opiekunowie grup, lat studiów, domów studenckich, klubów i teatrów studenckich, kół naukowych itp.). Termin zakończenia — 15 VIII 1982 r.
4. Opracowanie założeń nowego modelu ruchu młodzieżowego na uczelniach i podjęcia decyzji politycznych umożliwiających wdrożenie go w życie. Aktualna sytuacja wewnątrz SZSP i siła oddziaływania tej organizacji na ogół studentów nie zapewniają skuteczności w realizacji pożądanego systemu pracy polityczno-wychowawczej z młodzieżą. Koncepcja, o której mowa, powinna ujmować zasady działania samorządu studenckiego oraz stwarzać warunki dla rozwoju ZSMP i ZMW w uczelniach (zgodnie z nową ustawą o szkolnictwie wyższym)3. Termin zakończenia – l IX 1982 r.
5. Podjęcie szeroko zakrojonej akcji propagandowo-informacyjnej o rozwiązaniu szeregu problemów nurtujących środowisko akademickie. W pierwszym rzędzie dotyczy to ustawy o szkolnictwie wyższym – następnie zaś -propagandowego wykorzystania decyzji rządu o podwyżce uposażeń nauczycieli akademickich, porządkowanie i upraszczanie przepisów finansowych dotyczących szkolnictwa wyższego.
6. Zainicj owanie – w trybie pilnym – prac nad statutami szkół wyższych, ukierunkowujących aktywność środowiska akademickiego na rozwiązywanie problemów merytorycznych działalności dydaktyczno-wychowaw-czej i naukowo-badawczej.
7. Opracowanie koncepcji pracy wychowawczej w szkołach wyższych opierającej się o trwałe wzorce patriotyczne i obywatelskie. Termin zakończenia-30 VI 1982 r.
8. Wdrażanie nowych zasad realizacji przedmiotów społeczno-politycz-nych w szkołach wyższych. Termin zakończenia – l X 1982 r.
9. Dokonanie analizy sieci szkół wyższych, ze szczególnym uwzględnieniem zasadności funkcjonowania uczelni słabych, filii i punktów konsultacyjnych.
Termin zakończenia – 31 XII 1982 r.
3 Ustawa o szkolnictwie wyższym została uchwalona 4 maja 1982 r.
188
Filed under: Bibliografia, Dokumenty IPN, Historia nauki, Nauka w PRL | Tagged: Dokumenty władz PRL, Ministerstwa Nauki, stan wojenny, Szkolnictwo Wyższe i Techniki, szkoły wyższe | Leave a comment »