(ur. 3 maja 1905 w Liwenhof na Łotwie, zm. 25 stycznia 1969 w Izraelu) – polski lekarz internista pochodzeniażydowskiego, naukowiec, pedagog, publicysta, społecznik, rektor i prorektor Akademii Medycznej w Białymstoku (obecnie Uniwersytet Medyczny w Białymstoku). Doctor honoris causa Uniwersytetu w Montpellier we Francji. Autor kilkudziesięciu prac naukowych i trzech podręczników medycznych.
Absolwent Uniwersytetu Wileńskiego z 1929. W latach 30. XX wieku był pracownikiem Kliniki Chorób Wewnętrznych w Wilnie. W czasie II wojny światowej został aresztowany przez sowietów i zesłany na w głąb ZSRR, przebywał w Komi i Krasnodarze. Do kraju powrócił w 1945, wraz ze sformowaną w ZSRR, 1 Armią WP.
Po wojnie był pracownikiem Klinik Chorób Wewnętrznych w Krakowie i Łodzi. Habilitował się w 1948 r. na AM w Łodzi. W 1954 uzyskał tytuł profesorski. Od 1951 r. był współorganizatorem i uczestnikiem odbudowy AM w Białymstoku, a także kierownikiem II Kliniki Chorób Wewnętrznych AM w Białymstoku.
Wstawił się za jedną ze swoich studentek, usuniętą z uczelni w 1953 r. na wniosek komisji dyscyplinarnej za zatajenie przynależności do podziemia antyhitlerowskiego. Podczas obrad komisji odwoławczej jako jedyny stanął w obronie studentki, dzięki czemu zachowała ona prawa studenckie.
W latach 1957–1959 piastował funkcję prorektora uczelni, a w latach 1959-1962 jej rektora.
Usunięty z uczelni na fali „wydarzeń marcowych”.
22 kwietnia 1968 r. odbyło się otwarte zebranie organizacji partyjnej, w którym uczestniczyli wszyscy pracownicy i studenci uczelni. W dokumentacji AM w Białymstoku znajduje się pismo Komitetu Uczelnianego PZPR z dnia 23 kwietnia 1968 r., o następującej treści:
| „ | Komitet uczelniany Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy Akademii Medycznej w Białymstoku po rozpatrzeniu sprawy w dniu 22 kwietnia 1968 roku stawia wniosek do obywatela ministra zdrowia przez jego magnificencje rektora tutejszej uczelni o odwołanie profesora doktora Jakuba Chlebowskiego ze stanowiska kierownika II Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Białymstoku ze względu na wrogą postawę do Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Związku Radzieckiego. | ” |
16 października 1968 Chlebowski wyemigrował wraz z rodziną do Izraela.
25 stycznia 1969 zginął tam w wypadku samochodowym.
W 1990 r. władze AM w Białymstoku podjęły działania na rzecz uczczenia pamięci Chlebowskiego. Senat uczelniany jednogłośnie przyjął uchwałę o potępieniu decyzji usunięcia profesora z uczelni.
—————–
Białostocki marzec 1968 w sieci
GW,2008-03-10
Oświadczył, że wbrew zaleceniom partii weźmie udział w coctailu wydanym przez ambasadora USA i że w całej rozciągłości popiera politykę tego kraju. Równocześnie poddał zjadliwej krytyce władze centralne KW PZPR, w których – według niego – zasiadają same bałwany.
To tylko jeden z donosów, jakie w 1968 roku docierały do KW PZPR na profesora Jakuba Chlebowskiego, kierownika katedry i kliniki chorób wewnętrznych Akademii Medycznej w Białymstoku.
Informacje płynęły z różnych kierunków – partyjniacy wiedzieli, co profesor (zanotowany w ich aktach jako Jakub Chlebowski vel Frydman, narodowość i obywatelstwo polskie, bezpartyjny) mówi na zajęciach ze studentami czy podczas rozmów z kolegami z pracy.
Od donosów i informacji spreparowanych teczka rosła, a gdy zaczęła się marcowa antysemicka nagonka, profesor z Akademii Medycznej stał się ofiarą represji.
Ściganie medyka
Strona po stronie prześledzić można korespondencję wymienianą między KW PZPR w Białymstoku a górą, resortem zdrowia czy rektorem AMB, dotyczącą prof. Chlebowskiego i pokazującą, jak rusza machina nagonki.
Czytamy więc, jak to „z informacji SB wynika, że jest wrogo nastawiony do ustroju PRL i ZSRR„.
Że „na zajęciach często wtrąca dygresje na tematy społeczno-ekonomiczne w Polsce Ludowej, konfrontując je w oparciu o warunki płacy i pracy młodych lekarzy z okresu międzywojennego (informacja ta jest w trakcie potwierdzania)”.
Że „w sposób demonstracyjny pochwala agresję Izraela i anektowanie zajętych terytoriów arabskich”.
Że wreszcie „jego postawa wpływa demoralizująco na innych pracowników nauki i wywołuje zrozumiałe oburzenie”.
Władza przyczepić się mogła też do wyjazdów: w jednym z meldunków do wierchuszki niejaki major Kostrzewa pisał: „z racji zajmowanego stanowiska Chlebowski wyjeżdża prywatnie i służbowo na pobyt czasowy za granicę do państw kapitalistycznych i socjalistycznych. Wyjazdy te niejednokrotnie wykorzystuje do celów prywatnych, bowiem we Francji, Anglii i Izraelu mieszkają jego krewni i znajomi. Złożył dokumenty z zamiarem wyjazdu w maju do Francji, gdzie rzekomo ma wygłosić odczyt w Akademii Medycznej. Dostarczył nawet pismo rekomendujące na blankiecie ministerstwie zdrowia. Ze sprawdzonych źródeł nieoficjalnie wynika, że wyjazd taki ma inny charakter i chodzi tu o spotkanie się ze znanym naszej służbie adwokatem zamieszkałym w Tel-Awiwie, który specjalnie z Izraela przyjedzie w tym czasie do Paryża”.
—————–
„Pamięć” – reportaż Gabrieli Walczak
Radio Białystok- reportaże,
09 marca godz.12:05, :
9.3.2008
Podczas wydarzeń marcowych w 1968 roku w Białymstoku doszło do usunięcia z pracy w Akademii Medycznej profesora Jakuba Chlebowskiego. Wyemigrował do Izraela, tam po tygodniu zginął w wypadku samochodowym. Nie pogodził się z tym, że musiał wyjechać…
O atmosferze tamtych dni opowiada Irena Chlebowska Bennett – córka mieszkająca w Australii oraz studenci i asystenci profesora – Andrzej Kaliciński, Ida Kinalska, Irena Zabłocka, Jan Górski, Waldemar Nowak, Wojciech Pędich, Jan Stasiewicz, Józef Prokopczuk.
Filed under: Ośrodek białostocki, Poczet krzywdzonych | Tagged: Akademia Medyczna w Białymstoku, donosy, Jakub Chlebowski, lekarz, Marzec 1968, profesor, rektor, wroga postawa | 1 Comment »
Lustracja i weryfikacja naukowców PRL 