Krystyna Kossakowska-Jarosz, prof. Uniwersytetu Opolskiego,zarejestrowana w latach 1981-1985 jako TW ps. „Szczęsny”

 

Krystyna Kossakowska-Jarosz, TW ps. „Szczęsny” 

tekst:  Zbigniew Bereszyński

Dr hab. Krystyna Kossakowska-Jarosz, aktualnie profesor Uniwersytetu Opolskiego, pracownik naukowo-dydaktyczny Instytutu Filologii Polskiej UO, była zarejestrowana w latach 1981-1985 jako TW ps. „Szczęsny”.  

Krystyna Kossakowska ukończyła w 1976 r. studia polonistyczne na Uniwersytecie Wrocławskim. Bezpośrednio po studiach związała się z Instytutem Śląskim w Opolu, gdzie w latach 1976-1981 pracowała jako redaktor w wydawnictwie. W 1981 r. przeszła do pracy na stanowisku naukowo-badawczym w Zakładzie Kultury IŚ. Wkrótce potem została pozyskana w charakterze tajnego współpracownika na rzecz Wydziału V Komendy Wojewódzkiej MO w Opolu. Pozyskania dokonała por. Urszula Orzeł z Sekcji III Wydziału V KW MO, znająca osobiście Krystynę Kossakowską od 1971 r., od czasu studiów na Uniwersytecie Wrocławskim (również ona ukończyła w 1976 r. studia polonistyczne na tej uczelni). 

Działania zmierzające do zwerbowania Krystyny Kossakowskiej w charakterze tajnego współpracownika SB zostały podjęte jesienią 1981. Najwcześniejszym tego świadectwem jest notatka służbowa z dnia 27 października 1981 r., zawierająca obszerną charakterystykę dr. Stanisława Jałowieckiego, ówczesnego przewodniczącego Zarządu Regionu Śląska Opolskiego NSZZ „Solidarność”, zatrudnionego od 1975 r. jako pracownik naukowo-badawczy w Instytucie Śląskim w Opolu. Notatka ta została spisana na podstawie informacji pozyskanych przez por. Urszulę Orzeł w wyniku rozmowy przeprowadzonej z Krystyną Kossakowską w dniu 23 października 1981 r. Ta ostatnia była w tym czasie traktowana oficjalnie przez SB jako kontakt służbowy – ks „K.K.”.  

Zawarte w notatce informacje miały być wykorzystanie w sprawie operacyjnego rozpracowania krypt. „Gracz”, której figurantem był Stanisław Jałowiecki. Zachęcona wynikami rozmowy, por. Orzeł proponowała jednak wykorzystanie tych informacji także w działaniach mających na celu „opracowanie” Krystyny Kossakowskiej jako kandydatki na tajnego współpracownika SB. Sporządzona przez nią notatka kończyła się następującymi uwagami: „K.s. »K.K.« oceniam jako osobę pozytywną, obiektywną, nie mającą uprzedzeń do SB. Inteligentną, o dużym poczuciu patriotyzmu. Z rozmowy wynika, że [w/w] nie zgadza się z działalnością »Solidarności«, nie popiera grup opozycyjnych i antypaństwowych. Wobec powyższych faktów istnieje możliwość opracowania w/wym. na kandydata na T.W.”.  

Z początkiem grudnia 1981 r., na krótko przed wprowadzeniem stanu wojennego, por. Orzeł przedłożyła formalny wniosek o „opracowanie” Krystyny Kossakowskiej w charakterze kandydata na tajnego współpracownika SB. „Celem opracowania kandydata na tajnego współpracownika – pisano we wniosku – będzie zapewnienie dopływu informacji o działalności przewodniczącego Zarządu Regionu NSZZ »Solidarność«, komisji zakładowej [NSZZ “Solidarność”] w Instytucie Śląskim oraz o osobach w nim zatrudnionych. Ponadto rozpoznanie istniejących grup nieformalnych oraz ich działalności na rzecz »Solidarności« i innych grup opozycyjnych i antypaństwowych”. W założonym przez siebie kwestionariuszu osobowym kandydatki por. Orzeł, uzasadniając planowany werbunek, pisała m. in.: „Kandydat z racji zajmowanego stanowiska posiada możliwości bieżącego informowania nas o działalności komisji zakładowej »Solidarności« w Instytucie Śląskim, aktualnej sytuacji wewnętrznej Instytutu oraz, z racji kontaktów służbowych z W[wyższą] S[szkołą] P[pedagogiczną], o podjęciu działalności na rzecz »Solidarności« oraz innych grup opozycyjnych i antypaństwowych”. Wniosek o „opracowanie” Krystyny Kossakowskiej jako kandydatki na tajnego współpracownika SB został zaakceptowany przez naczelnika Wydziału V KW MO w Opolu, mjr. Andrzeja Mikołajewa.  

Planowanego pozyskania dokonano w dniu 13 stycznia 1982 r. W wyniku przeprowadzonej wówczas rozmowy „kandydatka na t.w. dobrowolnie wyraziła zgodę na współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa, napisała własnoręcznie zobowiązanie i obrała sobie pseudonim »Szczęsny«”. W złożonym na piśmie oświadczeniu Krystyna Kossakowska jako TW ps. „Szczęsny” zobowiązała się „do współpracy z organami służby bezpieczeństwa w zwalczaniu wrogiej i przestępczej działalności skierowanej przeciwko PRL”, a także “do zachowania w tajemnicy faktu współpracy”.  

Według wpisu dokonanego przez por. Orzeł w kwestionariuszu osobowym TW ps. „Szczęsny”, w trakcie rozmowy pozyskaniowej ta ostatnia miała przekazać następujące informacje, odnoszące się do sytuacji w Instytucie Śląskim w początkach stanu wojennego: „Refleksje dotyczące funkcjonowania stanu wojennego i prowadzenia propagandy w tym stanie. Informacje o internowaniu [Henryka] Żarczyńskego, które zadaniem pracowników Instytutu było błędem.  

Ocenę postawy [dr. Michała] Lisa, komisarza wojennego Instytutu, który w opinii załogi Instytutu Śląskiego jest człowiekiem kontrowersyjnym, charakteryzującym się przedsierpniowymi metodami sprawowania władzy; wobec powyższego nie powinien być powoływany na stanowisko komisarza wojennego.  

[…] informację o składzie personalnym komisji zakładowej NSZZ »S« w Instytucie Śląskim”.  

W okresie do lutego 1983 r. TW ps. „Szczęsny” przekazała ogółem 11 informacji , dotyczących sytuacji w Instytucie Śląskim. Wbrew pierwotnym oczekiwaniom SB, nie było jednak wśród nich najbardziej pożądanych przez tę służbę informacji na temat działalności Stanisława Jałowieckiego oraz innych przejawów działalności opozycyjnej. „Po wprowadzeniu stanu wojennego tajny współpracownik nie miał możliwości udzielania informacji o aktualnej sytuacji figuranta [Jałowieckiego]” – pisała por. Orzeł w datowanej 1 września 1983 r. charakterystyce TW ps. „Szczęsny”. Należy dodać w tym miejscu, że Stanisław Jałowiecki ukrywał się od momentu wprowadzenia stanu wojennego, w związku z czym nie pojawiał się na terenie Instytutu Śląskiego; w maju 1982 r. został aresztowany, a po zwolnieniu z aresztu w początkach 1983 r. nie powrócił już do pracy w Instytucie.  

W 1983 r. Wydział V KW MO w Opolu zawiesił współpracę z TW ps. „Szczęsny” na okres jednego roku. Z końcem stycznia 1985 r. zdecydowano się na formalne rozwiązanie współpracy. Oficjalnym tego powodem były problemy związane ze zmienioną sytuacją życiową TW. W prowadzonym przez por. Urszulę Orzeł kwestionariuszu osobowym TW ps. „Szczęsny” powody rozwiązania współpracy przedstawiono w następujący sposób: „W związku z tym, że w dniu 3.04.1983 tajny współpracownik ps. »Szczęsny« zawarł związek małżeński i obowiązki rodzinne absorbowały go w sposób całkowity, dalsza współpraca okazała się niemożliwa. Poza tym mąż tajnego współpracownika nie był zadowolony ze wszystkich kontaktów żony poza miejscem pracy. Odbywane spotkania przeprowadzano z nieregularnością, a ich jakość zdecydowanie się obniżyła. Tajny współpracownik od dłuższego czasu ma poważne kłopoty ze zdrowiem, co również wpłynęło na brak możliwości odbywania spotkań”.  

W 1985 r. wykorzystaniem TW ps. „Szczęsny” był zainteresowany Wydział III Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Opolu, sprawujący kontrolę operacyjną Instytutu Śląskiego w ramach sprawy obiektowej krypt. „Silesia”. Wydział ten zabiegał o przejęcie TW ps. „Szczęsny” do własnej sieci osobowych źródeł informacji. Starania spotkały się jednak z odmownym przyjęciem ze strony Wydziału V WUSW.  

Zachowała się oryginalna teczka pracy TW ps. „Szczęsny”, założona z datą 19 stycznia i zamknięta formalnie z dniem 1 lutego 1985 r. Zawarte w niej dokumenty, oparte na informacjach pozyskanych od TW ps. „Szczęsny”, obejmują w praktyce tylko okres do lutego 1983 r. Zachował się także wykonany z datą 28 kwietnia 1987 r. mikrofilm, obejmujący fotokopie wybranych dokumentów z teczki personalnej i teczki pracy TW ps. „Szczęsny”.  

[sygnatury akt: IPN Wr 0064/956 (zmikrofilmowana teczka personalna) oraz IPN Wr 0010/298 (oryginalna teczka pracy). Dokumenty znajdują się w zasobach IPN – Oddział Wrocław] 

Zbigniew Bereszyński

♦

Nauka Polska – Baza Ludzi Nauki

dr hab. Krystyna Konstancja Kossakowska-Jarosz

Dyscypliny KBN:nauki filologiczne, Specjalności: folklorystyka, piśmiennictwo i kultura popularna, regionalistyka, socjologia literatury

Miejsca pracy: Aktualne: profesor Uniwersytet Opolski; Wydział Filologiczny; Instytut Filologii Polskiej,

Pełnione funkcje:Aktualne:Prezes Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk

Rozprawa doktorska:Polskie kalendarze powszechne na Górnym Śląsku w latach 1919-1939, 13/04/1989,

Rozprawa habilitacyjna: Śląsk znany, Śląsk nie znany. O kulturze literackiej na Górnym Śląsku przed I progiem umasowienia, 09/12/1999, Uniwersytet Opolski; Wydział Filologiczny,Uzyskany stopień doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, specjalności: historia literatury, socjologia literatury,

♦

dr hab. Krystyna Kossakowska-Jarosz, prof UO
Katedra Literatury Romantyzmu

strona Instytutu Filologii Polskiej UO